Beykozlu
New member
*Mahfi Eğilmez
Aşağıdaki grafik sol eksende Merkez Bankası (TCMB) faizi, USD/TL kuru ve sağ eksende enflasyon (TÜFE) içinde 2021 yılı boyunca yaşanan bağları gösteriyor (Veriler için kaynaklar: TCMB her ayın ortalama döviz kuru, TCMB haftalık repo faizi oranları, TÜİK ay sonları TÜFE bilgileri.)
Grafikten görüleceği üzere TCMB siyaset faizi yüzde 19 seviyesinde iken USD/TL kuru da enflasyon da yavaşça bir yükseliş ortasındaymış. bu vakitte örneğin TCMB, faizi yüzde 20’ye çıkarsa her ikisinde de önemli düşüşler yaşanabilirdi. Eylül ayı ortasında TCMB, ‘faiz, enflasyonun sebebidir’ yaklaşımı çerçevesinde enflasyonu düşürmek emeliyle siyaset faizini yüzde 19’dan 18’e düşürünce USD/TL kuru buna reaksiyon vererek yükselmiş ancak bu yükseliş o ortada enflasyona tesir etmemiş (kur tesiri evvel üretici meblağlarında daha sonra tüketici fiyatlarında görülüyor.) TCMB, Ekim ayında faizi yüzde 18’den 16’ya indirip bu yaklaşımda ısrarlı olduğunu ortaya koyunca kur bir daha yükselmiş ve bu kere geriden gelen enflasyon artışı da benzeri bir reaksiyon vermiş. Kasım ve Aralık aylarında faiz indirimi devam ederken hem kur birebir vakitte enflasyon yükselmiş. Kırıklı çizginin sağ tarafı bize ‘faiz, enflasyonun sebebidir’ tezinin ne kadar yanlış bir tez olduğunu açıkça gösteriyor.
Faiz indiriminin dış borçlara tesiri
Aşağıdaki tablo Türkiye’nin dış borçlarını gösteriyor (Veriler için kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı Kamu Borç İdaresi Raporları.)
Artık bu tablodaki dataları periyot sonu kurlarıyla TL’ye çevirelim ve bu dış borçların TL karşılıklarını hesaplayalım:
Artık de kaba bir hesap yapalım. 2020 sonunda Türkiye’nin toplam dış borcu 450,1 milyar dolar, USD/TL kuru da 7,44 idi. Türkiye o tarihte bütün dış borcunu ödemek isteseydi (450,1 x 7,44 =) 3.349 milyar TL’ye gereksinimi vardı. 2021 yılının ortasında toplam dış borcumuz 446,5 milyar Dolar, USD/TL kuru 8,55 idi. O tarihte ve o kurla toplam dış borcumuzun karşılığı 3.818 milyar TL idi. Ortadaki fark (3.818 – 3.349 =) 469 milyar TL tutuyordu. Eldeki son dış borç stoku bilgileri 2021 yılının üçüncü çeyreğine ilişkin. Buna nazaran Türkiye’nin toplam dış borç stoku 453,5 milyar dolar. 2021 yılının bu ölçüyle tamamlandığını var iseyalım. 2021 yılsonunda USD/TL kuru 13,30 olarak gerçekleşti. Buna göre dış borçlarımızın TL karşılığı 6.032 milyar TL oldu. Bu, 2020 sonuna nazaran dış borç stokumuzun TL karşılığının (6.032 – 3.349 =) 2.683 milyar TL arttığını gösteriyor. Aslında dış borçlarımız dolar olarak yalnızca 3,4 milyar dolar arttığı biçimde TL karşılığı 2.683 milyar TL (2 trilyon 683 milyar TL) artmış bulunuyor. 2021 yılsonu için USD/TL kur varsayımı 9,16 idi. Şayet iddialara uygun sonuçlansaydı dış borç yükünün TL karşılığı (453,5 x 9,16 =) 4.154 milyar TL ve 2020 sonuna göre fark (4.154 – 3.349 =) 805 milyar TL olacaktı.
Bütün bu hesaplamalar gösteriyor ki (2.683 – 805 =) 1.878 milyar (1 trilyon 878 milyar) liralık (TL cinsinden) borç yükü artışı faiz indiriminin ülke iktisadına maliyetidir.
Bu borç yükü artışı kamu bölümünü yeni vergiler almaya, yeni borçlanmalar yapmaya, Merkez Bankası’nı zarurî karşılık oranlarını artırmaya ve yeni swap muahedeleri yapmaya, özel bölümü ise varlıklarını satmaya zorluyor.
Sonuç
Bir sorunu çözebilmek için üç evreden geçmek gerekiyor: (1) Sorunu gerçek tanımlamak ve gerçeği kabul etmek. (2) O meseleye yol açan niçinleri belirlemek. (3) niçinleri ortadan kaldırmaya çalışmak.
Bizim olayımızda sorun enflasyondur ve gerçek enflasyon bizim deklare ettiğımızdan yüksektir. Enflasyona yol açan niçinler ülkenin risklerindeki artıştır (CDS priminin yüksekliği.) Sorunun tahlili bu risklerin ortadan kaldırılmasındadır. 2021 yılının son dört ayında riskleri düşürecek yerde TCMB’nin faizini düşürdük. Enflasyonda düşüş olmadan faizi düşürmekle riskleri daha da artırdık (CDS primi) ve evvel kurun daha sonra enflasyonun daha sonra da işin tuhafı tahvil ve kredi faizlerinin yükselmesine niye olduk.
TCMB faizi indirmeseydi USD/TL kuru yılı muhtemelen 9 ötüründa tamamlayacak, enflasyon yüzde 16 – 18 seviyesinde olacak, kredi faizleri daha düşük kalacak, kur muhafazalı mevduat ve enflasyona endeksli borçlanmaya gitmek üzere tuhaf uygulamalara gerek kalmayacaktı.
hayatın kanıtladığı tezleri bilakis çevirmek için gerçekleri değiştirmeye çalışmanın maliyeti her vakit yüksek olmuştur.
*Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsi blogundan alınmıştır
Aşağıdaki grafik sol eksende Merkez Bankası (TCMB) faizi, USD/TL kuru ve sağ eksende enflasyon (TÜFE) içinde 2021 yılı boyunca yaşanan bağları gösteriyor (Veriler için kaynaklar: TCMB her ayın ortalama döviz kuru, TCMB haftalık repo faizi oranları, TÜİK ay sonları TÜFE bilgileri.)
Grafikten görüleceği üzere TCMB siyaset faizi yüzde 19 seviyesinde iken USD/TL kuru da enflasyon da yavaşça bir yükseliş ortasındaymış. bu vakitte örneğin TCMB, faizi yüzde 20’ye çıkarsa her ikisinde de önemli düşüşler yaşanabilirdi. Eylül ayı ortasında TCMB, ‘faiz, enflasyonun sebebidir’ yaklaşımı çerçevesinde enflasyonu düşürmek emeliyle siyaset faizini yüzde 19’dan 18’e düşürünce USD/TL kuru buna reaksiyon vererek yükselmiş ancak bu yükseliş o ortada enflasyona tesir etmemiş (kur tesiri evvel üretici meblağlarında daha sonra tüketici fiyatlarında görülüyor.) TCMB, Ekim ayında faizi yüzde 18’den 16’ya indirip bu yaklaşımda ısrarlı olduğunu ortaya koyunca kur bir daha yükselmiş ve bu kere geriden gelen enflasyon artışı da benzeri bir reaksiyon vermiş. Kasım ve Aralık aylarında faiz indirimi devam ederken hem kur birebir vakitte enflasyon yükselmiş. Kırıklı çizginin sağ tarafı bize ‘faiz, enflasyonun sebebidir’ tezinin ne kadar yanlış bir tez olduğunu açıkça gösteriyor.
Faiz indiriminin dış borçlara tesiri
Aşağıdaki tablo Türkiye’nin dış borçlarını gösteriyor (Veriler için kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı Kamu Borç İdaresi Raporları.)
Artık bu tablodaki dataları periyot sonu kurlarıyla TL’ye çevirelim ve bu dış borçların TL karşılıklarını hesaplayalım:
Artık de kaba bir hesap yapalım. 2020 sonunda Türkiye’nin toplam dış borcu 450,1 milyar dolar, USD/TL kuru da 7,44 idi. Türkiye o tarihte bütün dış borcunu ödemek isteseydi (450,1 x 7,44 =) 3.349 milyar TL’ye gereksinimi vardı. 2021 yılının ortasında toplam dış borcumuz 446,5 milyar Dolar, USD/TL kuru 8,55 idi. O tarihte ve o kurla toplam dış borcumuzun karşılığı 3.818 milyar TL idi. Ortadaki fark (3.818 – 3.349 =) 469 milyar TL tutuyordu. Eldeki son dış borç stoku bilgileri 2021 yılının üçüncü çeyreğine ilişkin. Buna nazaran Türkiye’nin toplam dış borç stoku 453,5 milyar dolar. 2021 yılının bu ölçüyle tamamlandığını var iseyalım. 2021 yılsonunda USD/TL kuru 13,30 olarak gerçekleşti. Buna göre dış borçlarımızın TL karşılığı 6.032 milyar TL oldu. Bu, 2020 sonuna nazaran dış borç stokumuzun TL karşılığının (6.032 – 3.349 =) 2.683 milyar TL arttığını gösteriyor. Aslında dış borçlarımız dolar olarak yalnızca 3,4 milyar dolar arttığı biçimde TL karşılığı 2.683 milyar TL (2 trilyon 683 milyar TL) artmış bulunuyor. 2021 yılsonu için USD/TL kur varsayımı 9,16 idi. Şayet iddialara uygun sonuçlansaydı dış borç yükünün TL karşılığı (453,5 x 9,16 =) 4.154 milyar TL ve 2020 sonuna göre fark (4.154 – 3.349 =) 805 milyar TL olacaktı.
Bütün bu hesaplamalar gösteriyor ki (2.683 – 805 =) 1.878 milyar (1 trilyon 878 milyar) liralık (TL cinsinden) borç yükü artışı faiz indiriminin ülke iktisadına maliyetidir.
Bu borç yükü artışı kamu bölümünü yeni vergiler almaya, yeni borçlanmalar yapmaya, Merkez Bankası’nı zarurî karşılık oranlarını artırmaya ve yeni swap muahedeleri yapmaya, özel bölümü ise varlıklarını satmaya zorluyor.
Sonuç
Bir sorunu çözebilmek için üç evreden geçmek gerekiyor: (1) Sorunu gerçek tanımlamak ve gerçeği kabul etmek. (2) O meseleye yol açan niçinleri belirlemek. (3) niçinleri ortadan kaldırmaya çalışmak.
Bizim olayımızda sorun enflasyondur ve gerçek enflasyon bizim deklare ettiğımızdan yüksektir. Enflasyona yol açan niçinler ülkenin risklerindeki artıştır (CDS priminin yüksekliği.) Sorunun tahlili bu risklerin ortadan kaldırılmasındadır. 2021 yılının son dört ayında riskleri düşürecek yerde TCMB’nin faizini düşürdük. Enflasyonda düşüş olmadan faizi düşürmekle riskleri daha da artırdık (CDS primi) ve evvel kurun daha sonra enflasyonun daha sonra da işin tuhafı tahvil ve kredi faizlerinin yükselmesine niye olduk.
TCMB faizi indirmeseydi USD/TL kuru yılı muhtemelen 9 ötüründa tamamlayacak, enflasyon yüzde 16 – 18 seviyesinde olacak, kredi faizleri daha düşük kalacak, kur muhafazalı mevduat ve enflasyona endeksli borçlanmaya gitmek üzere tuhaf uygulamalara gerek kalmayacaktı.
hayatın kanıtladığı tezleri bilakis çevirmek için gerçekleri değiştirmeye çalışmanın maliyeti her vakit yüksek olmuştur.
*Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsi blogundan alınmıştır